„Jestem synem Narodu, który przetrwał najstraszliwsze doświadczenia dziejów, który wielokrotnie sąsiedzi skazywali na śmierć, a on pozostał przy życiu, pozostał sobą. Zachował własną tożsamość i zachował pośród rozbiorów i okupacji własną suwerenność jako Naród, nie biorąc za podstawę przetrwania jakichkolwiek środków fizycznej potęgi, jak tylko własna kultura”.
Jan Paweł II
Kwiecień to miesiąc pamięci narodowej. W tym wiosennym miesiącu miało miejsce wiele ważnych, często dramatycznych wydarzeń z historii Polski. Należy o nich pamiętać i oddać hołd bohaterom, ginącym za wolność i niepodległość Polski. Ten czas przywodzi na myśl wojenną okupację, deportacje Polaków na Syberię i do Kazachstanu, tragedię polskich oficerów, którzy zostali zamordowani przez NKWD w Katyniu, Kozielsku Ostaszkowie i w innych miejscach.
Trzynastego kwietnia obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. W tym roku mija kolejna rocznica okrutnego rozkazu Stalina i innych przywódców Wszechrosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) zamordowania pozostających w rękach sowieckich polskich jeńców wojennych i więźniów politycznych. Egzekucje trwały od kwietnia do maja 1940 roku. Zbrodnia katyńska objęła ponad 19 tysięcy, przetrzymywanych na terytorium Związku Sowieckiego – polskich oficerów, wybitnych dowódców i strategów, policjantów, urzędników, uczonych, profesorów wyższych uczelni, artystów, lekarzy, nauczycieli, prawników.
Kwiecień jest miesiącem szczególnym dla wszystkich Polaków, ponieważ mamy możliwość zatrzymać się w biegu i przypomnieć Tych, którzy dla nas - współczesnych pracowali, walczyli i ginęli. To czas, kiedy kierujemy swoje myśli w stronę tych, którzy stawali w obronie naszej ojczyzny i polskości, przelewali krew, abyśmy teraz mogli spokojnie się uczyć, dorastać, pracować i żyć.
Pamięć o Nich jest naszą powinnością, nasze działania koniecznością.
KATYŃ - TAM ROZTRZELANO… .
OBLICZA ZBRODNI.
Katyń: zbrodnia stulecia, a jak określił to Józef Czapski «zbrodnia nad zbrodniami».
Z kolei Ferdynand Goetel (polski prozaik, dramatopisarz, publicysta, scenarzysta i działacz polityczny, członek Polskiej Akademii Literatur) pomyślał stojąc nad katyńskimi mogiłami:
„Nie wiem, czy Polska która istnieć będzie i istnieć musi, będzie w stanie kiedykolwiek zapomnieć o tej mogile”.
WYSTAWA w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Ropczycach.
W hołdzie Ofiarom Zbrodni Katyńskiej oraz dla uczczenia pamięci wszystkich wymordowanych przez NKWD na mocy decyzji naczelnych władz Związku Sowieckiego
z 5 marca 1940 r., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił dzień 13 kwietnia DNIEM PAMIĘCI OFIAR ZBRODNI KATYŃSKIEJ.
Z tej okazji Czytelnia MiPBP w Ropczycach przygotowała ekspozycję tematyczną poświęconą ofiarom katyńskiego ludobójstwa, ze szczególnym uwzględnieniem osób związanych z Ziemia Ropczycką.
Na wystawie prezentowane są unikalne materiały z działu „Ropczycana”
oraz książki i materiały źródłowe, m.in.:
- kolekcja dokumentów przekazanych przez Danutę Gielarowską-Sznajder – jedyną córkę Stanisława Gielarowskiego zamordowanego w Lesie Katyńskim
- zbiór fotografii przekazanych przez Annę Wenc, który ukazuje rodzinę i sylwetkę Franciszka Bączyńskiego zamordowanego w Lesie Katyńskim
- książki i fotografie nt. ks. Andrzeja Niwy również zamordowanego na Wschodzie
- materiały własne tzw. Dokumenty Życia Społecznego, m.in.: Spis żołnierzy z Ziemi Ropczyckiej zamordowanych w Katyniu (niepełny), ważniejsze artykuły prasowe w wyborze, ect.
STOJĘ NA WARCIE PRZY GROBACH
Wystawę dopełniają cenne opracowania naukowe i źródłowe. Wśród licznych książek będących w zasobach naszej instytucji na szczególną uwagę zasługują „PAMIĘTNIKI ZNALEZIONE W KATYNIU”. Historia tych pamiętników jest następująca: przy ekshumacji ciał w Katyniu prowadzonej pod kontrolą władz niemieckich w 1943 roku, obecni byli przedstawiciele Polskiego Czerwonego Krzyża. Z ich raportów wiemy, że Niemcy zachowali ponad 3.000 eksponatów znalezionych w grobach. Zostały one zapakowane do 9 skrzyń i ewakuowane przed wojskami sowieckimi na zachód w 1944 roku. Dodatkowo była tam też mała skrzyneczka, w której złożono 22 pamiętniki i zapiski osobiste znalezione przy ciałach zamordowanych. Zostały one w Krakowie przepisane w 4 kopiach przez Polaków. Armia Krajowa dostarczyła ich odpisy rządowi polskiemu w Londynie. Siedem ze skopiowanych pamiętników zaginęło, ale 15 ocalało i zostały one zdeponowane w Studium Polski Podziemnej w Londynie.
Losy pozostałych 9 skrzyń z katyńskimi pamiątkami są opisane książce Janusza Zawodnego ,,Katyń" (Paryż 1989). W 1945 roku, w końcowych miesiącach wojny, materiały już w Niemczech, zostały przepakowane w 14 (16 ?) skrzyń i później spalone, na stacji kolejowej w Radebeul koło Drezna. Jednak wg informacji Premiera Stanisława Mikołajczyka, jedna ze skrzyń ocalała. W Krakowie też, zaginęła malutka skrzyneczka z oryginałami pamiętników. Teksty „Pamietników…” pochodzą ze zbiorów Studium Polski Podziemnej w Londynie. Ich publikacje zawdzięczać należy inicjatywie dyrektora Editions Piotra Jeglińskiego.
Podsumowując warto zaznaczyć, że w tej publikacji, P.T Czytelnicy MiPBP w Ropczycach mają przed sobą unikalny zbiór dokumentów: wykopane w ziemi sowieckiej, przewiezione przez Niemców do Polski, wykradzione przez Armię Krajową, dostarczone do Anglii, a teraz via Stany Zjednoczone — zostają uwiecznione w druku we Francji.
Mamy nadzieję, że słowa zawarte w ,,Pamiętnikach znalezionych w Katyniu" zostaną także w sercu i pamięci naszych Czytelników.
Kolejnym cennym tomem jest „ZBRODNIA KATYŃSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW” z przedmową Władysława Andersa; wydanie: Londyn „Gryf” 1982. Jest to obszerny raport polskiego rządu na uchodźstwie w Londynie poświęcony zbrodni katyńskiej, opracowany przez Józefa Mackiewicza, a później także przez Zdzisława Stahla, opublikowany po raz pierwszy w 1948 roku w Wielkiej Brytanii z przedmową gen. Władysława Andersa.
Raport zawiera dokumenty, świadectwa i fotografie związane z zamordowaniem wiosną 1940 roku polskich jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie przez funkcjonariuszy radzieckiego NKWD na rozkaz najwyższych władz Związku Radzieckiego. Jedną z jego części jest analiza sfałszowanego raportu radzieckiego tzw. Komisji Burdenki, wskazująca na zawarte w nim nieprawdziwe dane.
„Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów” była wielokrotnie wznawiana na Zachodzie.
W okresie PRL jej rozpowszechnianie w Polsce było zakazane przez cenzurę i przed 1990 rokiem ukazywała się w kraju jako wydawnictwo podziemne (wydawała ją m.in. Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA). Książka ukazywała się przez wiele lat bez informacji o decydującym wkładzie Józefa Mackiewicza w jej opracowanie.
„W CIENIU KATYNIA” to także szczególnie polecana przez bibliotekarzy książka, bowiem napisana została przez Stanisława Swianiewicza - jedynego spośród oficerów polskich internowanych w obozach sowieckich w pobliżu lasu katyńskiego w czasie, gdy odbywała się tam egzekucja. 29 kwietnia 1940 r. wywieziono go z obozu w Kozielsku razem z grupą ok. 300 oficerów przeznaczonych do likwidacji. 30 kwietnia rano na stacji Gniezdowo, gdzie miał miejsce wyładunek, porucznik Swianiewicz został odłączony z tej grupy i przewieziony do więzienia w Smoleńsku, a stamtąd w Moskwie na Łubiance. Autor opisuje szlaki, które poprzez boje kampanii wrześniowej doprowadziły go pod Katyń, a potem jego losy w więzieniach i łagrach sowieckich oraz pobyt w roku 1942 w polskiej ambasadzie w Kujbyszewie, gdy polskie służby zarówno wojskowe, jak i cywilne poszukiwały jakichkolwiek śladów po zaginionych 15 tysiącach polskich oficerów i policjantów, o których władze sowieckie odmawiały wszelkich informacji. Autor był wówczas jedynym człowiekiem, który wskazywał na właściwy ślad, którym należało iść, aby przeniknąć tajemnicę zaginionych oficerów. W przedmowie autor zaznacza „…nie jestem świadkiem masakry katyńskiej, ajk o tym pisały niektóre wydawnictwa amerykańskie. (…) Jestem, jedynym , który odbył droge do miejsca kaźni i jest w stanie rzucić nieco światła, jak ta egzekucja była przez NKWD organizowana…”.
***
Książki poświęcone rzeczonej tematyce prezentowane są również w kolekcji tematycznej „Katyń 1940” zamieszczonej na naszej stronie internetowej (w zakładce KOLEKCJE) pod adresem: https://www.ropczyce-mipbp.sowa.pl/index.php?KatID=0&typ=repl&plnk=tem__Katy%C5%84+1940&sort=bydate
***
Ekspozycja zbiorów poświęconych Zbrodni Katyńskiej potrwa do końca kwietnia. Zapraszamy do zwiedzania, wypożyczania i czytania.
Oprac. G. Woźny 11.04. 2024r.
